'Vertrek van station Atocha': dichter zoekt kunstzinnigheid

• Ben Lerner
• 'Leaving the Atocha Station'*
• Coffee House Press, Minneapolis: 2010
• Vertaald uit het Engels: Ronald Vlek
• Nederlandse titel: 'Vertrek van station Atocha'
• Atlas-Contact, 2012

Met 'Vertrek van station Atocha' toont Ben Lerner de zoektocht naar begrip en begrepen worden. Een zoektocht die voor jongeren al ingewikkeld is, maar die in deze roman tot een kunst wordt verheven doordat de hoofdpersoon zich verstaanbaar moet maken in een taal die hij niet begrijpt of wil begrijpen. Deze roman is een pareltje vol spot en zelfkritiek, waarbij taal als kunst een belangrijke rol speelt.

Verdwalen in een vreemde taal en cultuur

'Vertrek van station Atocha' van de Amerikaanse schrijver en dichter Ben Lerner is een komisch opgezet verhaal over een jonge dichter op zoek naar de betekenis en gevoelswaarde van kunst. Hoewel hij zelf dichter is en alom geroemd wordt, ziet hij zijn werk als een afspiegeling van zichzelf; betekenisloos en waardeloos. Hij kan niet begrijpen hoe anderen zoveel betekenis uit zijn werk of uit de kunst in het algemeen kunnen halen. Daarbij komt nog zijn totale verzet om de Spaanse samenleving, met haar taal en cultuur waarin hij verdwaalt, werkelijk te leren begrijpen. Hij stamelt woorden en incoherente zinnen en stelt zich voor dat zijn Spaanse vriendinnetjes daar wijze, goed doordachte ideeën uit halen, terwijl hij dat niet zo bedoeld heeft. 

Leven naar kunstzinnige ervaring

Blijkbaar is de jonge Amerikaanse dichter Adam Gordon getalenteerd, want hij heeft een prestigieuze beurs gekregen om in Madrid onderzoek te doen naar de literaire reactie op de burgeroorlog. Dit onderzoek gebruikt hij echter als excuus om een paar maanden niets anders te doen dan blowen, drinken, slapen en eten op kosten van de stichting die hem de beurs heeft verstrekt. Als hij dan de kans krijgt zijn leven betekenis te geven door hulp te bieden na de terroristische aanslag van 11 maart 2004, slaagt hij ook daar niet in. Maar, hoewel hij zichzelf beschouwd als een betekenisloos figuur die waardeloze gedichten maakt en tot niets in staat is, blijkt dat anderen hem in een heel ander licht zien en hem, zonder dat hij er bewust van is, leren het leven te waarderen en de kunstzinnigheid te verwerven die hij zo verafschuwt.

Misinterpretatie van taal en kunst

Deze roman is net als vele soortgelijke romans een verhaal over een jongen die een plek in de wereld probeert te bemachtigen, erachter probeert te komen wat de reden is waarom hij dit leven leeft. Maar de manier waarop Lerner zijn hoofdpersoon portretteert is er een van spot, zelfspot. Het is heerlijk verfrissend te lezen hoe een dichter als hijzelf, als Adam, zichzelf ziet en wat vanuit hun perspectief de betekenis van de gedichten, de literatuur en de kunst is. Al die verschillende interpretaties over woorden, zinnen en hun betekenis. En nu wordt hier ter plekke, in deze recensie weer opnieuw een interpretatie gegeven aan de woorden die Lerner schreef in 'Vertrek van station Atocha'.

Dit is misschien ook leuk om te lezen:

• Verslag uitreiking vertaalprijs Julian Barnes en Ronald Vlek voor 'Alsof het voorbij is' ( The Sense of an Ending)
• 'Rode loper' (Th. Rosenboom), roman over zelfspot en maatschappijkritiek
• 'De horizon' (P. Modiano), Frans existentialistische roman