'Waar de lucht de zee raakt': hoe overbrug je de kloof tussen verschillende klasse?

• Thrity Umrigar
• 'The Space Between Us'*
• New York: Morrow, 2005
• Vertaald uit het Engels door Caecile de Hoog
• Nederlandse titel: 'Waar de lucht de zee raakt'*
• Uitgeverij Archipel, 2005

Kloof tussen twee werelden

Sommige dingen in het leven kun je moeilijk veranderen. Wanneer een idee zich eenmaal nestelt in je brein, kom je daar moeilijk vanaf. In 'Waar de lucht de zee raakt' van Thrity Umrigar delen Bhima en Sera lief en leed met elkaar. Ze hebben veel met elkaar gemeen, alleen is Bhima de werkster en Sera haar werkgever. Alhoewel beiden de kloof tussen de twee werelden waarin zij leven willen negeren, is er in het boek een voortdurende spanning te voelen. Houdt deze ongewone relatie tussen een huishoudster en haar werkgeefster stand?

De maatschappij, waar sta jij?

In 'Waar de lucht de zee raakt' van Thrity Umrigar is Bhima's kleindochter Maya zwanger. Ze zal het moeten laten aborteren, want ze is te jong en er is geen geld voor de opvoeding van het kind. Het is niet alleen de mening van Bhima, maar ook van haar werkgeefster Sera, die zelf uitkijkt naar de geboorte van haar kleinkind.  Bhima is woedend op haar kleindochter, door de financiële steun van Sera, ging Maya naar school en had ze een kans uit de krottenwijk te komen. Zowel Bhima als Maya hebben een beter leven gekend. Bhima woonde jaren gelukkig met haar man samen, totdat deze een ongeluk op zijn werk kreeg. Na dit ongeluk verloor hij zijn eigenwaarde, verliet haar en nam haar mooiste bezit mee. Ze blijft achter met haar dochter en verhuist naar de krottenwijk. Jaren later, als haar dochter met haar man is verhuisd naar Delhi, krijgt Bhima bericht dat haar dochter en schoonzoon stervende zijn. Ze sterven aan een moderne ziekte die voor de analfabete Bhima niet te begrijpen is en laten haar achter met Maya.

Sera kent Bhima's verleden en heeft haar gesteund, ook omdat Bhima wist wat er werkelijk achter de deuren van Sera's huis afspeelde. Ze hield haar mond naar de buitenwereld, zei er geen woord over tegen Sera, maar bood haar steun tegen de pijn en de schaamte. Sera voelt zich nu, na de dood van haar man, bevrijdt, maar gaat nog iedere dag langs bij haar bedlegerige, zieke schoonmoeder die er mede de oorzaak van was dat Sera's leven compleet op haar kop kwam te staan en zij veel van haar moderne waarden moest opgeven. De relatie tussen beide vrouwen is goed, totdat Bhima er achter komt wie de vader is van het kind van haar kleindochter.

Traditionele normen en waarden schaduw op modernisering

Thrity Umrigar beschrijft in 'Waar de lucht de zee raakt' een uitzonderlijke relatie tussen een huishoudster en haar Parsi werkgeefster in het moderne Bombay. De relatie is beter dan die tussen andere werksters en hun werkgevers, maar blijft afstandelijk door de gevreesde ideeën van de buitenwereld en eigen normen en waarden.Want, zoals Sera opmerkt: 

"They were alike in many ways, Bhima and she. Despite the different trajectories of their lives- circumstances, she now thinks, dictated by the accidents of their births- they had both known the pain of watching the bloom fade from their marriages." (1")

 Al zou je in eerste instantie denken dat de terughoudendheid afkomstig is van Sera; ook Bhima heeft haar vooroordelen ten opzichte van de rijkere klassen. Beide vrouwen laten enerzijds een zeer warme affectie naar de ander zien, maar zijn anderzijds ook op hun hoede; ze blijven de ander wantrouwen.

Een vrouw zoals zij

Wat opmerkelijk is aan deze roman is dat je meer meeleeft met Bhima, ondanks het feit dat ook Sera geen gemakkelijk leven heeft gehad. De manier waarop Bhima's leven en gevoelswereld worden beschreven is zo menselijk en zo reëel, dat je een wordt met het personage. Je voelt haar wilskracht om door te gaan, niet voor haarzelf maar voor haar kleindochter, ondanks al de pijn en tegenslag. En toch lijkt het eind voor haar in zicht te zijn. Of is dat maar schijn?  Thrity Umrigar draagt dit boek op aan al die vrouwen die doen denken aan Bhima, die een soortgelijk leven leiden of hebben geleid. 

Spanning in relatie, spanning in roman

Vanaf het begin is er een spanning te voelen tussen de relatie van de vrouwen en alhoewel je hoopt dat deze relatie stand houdt, voel je de bui al hangen. De reden echter waarom deze relatie verbroken wordt, is totaal onverwacht. Thrity Umrigar is er op opmerkelijke manier in geslaagd de verhaallijnen van de twee vrouwen met elkaar te verbinden, als een weg met vele zijwegen die hoe dan ook uiteindelijk weer samenkomen. Het is niet alleen de voelbare spanning in de relatie, maar ook de wijze waarop Umrigar informatie aan de lezer verstrekt. Beetje bij beetje kom je als lezer meer te weten over de relatie tussen de vrouwen en over het leven van de vrouwen. 'Waar de lucht de zee raakt' is een intens verhaal dat je niet meer loslaat. Een roman die je pas weer teruglegt op je nachtkastje, nadat je het in een ruk hebt uitgelezen. 

Dit is misschien ook leuk om te lezen:

• Recensie 'The Spider King's Daughter' (C. Onuzo), klassenverschil en liefde in Nigeria
• Recensie 'Huis en waereld', (R. Tagore), een zeer moderne kijk op de positie van de vrouw in het India van de twintigste eeuw.

1. Thrity Umrigar. 'The Space Between Us'. New York: Morrow, 2005; p. 108

* Sinds oktober gebruikt De lezer regeert een nieuwe opmaak. Vanaf nu kun je rechtstreeks op deze links klikken en word je doorverwezen naar Bol.com. Wanneer je deze boeken via deze links koopt, dan krijgt De lezer regeert een kleine commissie, wat weer gebruikt kan worden voor leuke winacties!