'De goeroe in de guaveboom': spirituele satire

• Kisan Desai
• 'Hullabaloo in the Guava Orchard'*
• London,Faber and Faber Limited, 1998 
• Vertaald uit het Engels door Nicolette Hoekmeijer
• Nederlandse titel: 'De goeroe in de guaveboom'*
• Vassallucci/ Van Halewijck, 1998

'Verlichte' Indiase satire 

Kiran Desai heeft naam gemaakt als schrijfster met haar roman 'De erfenis van het verlies', waarmee ze in 2006 de Man Booker Prize mee won. Toch is ook haar eerste roman, 'De goeroe in de guaveboom' echt een aanrader. Op speelse wijze beschrijft ze het dagelijkse leven van een Indiase dorpsgemeenschap, waarbij de hoofdpersoon een goeroe blijkt te zijn, het Indiase politieke systeem niet zo goed blijkt te werken, liefde het klassenverschil doet vervagen en de Indiase maaltijd bestaat uit meer dan alleen een curry.  

Punjabi op de vlucht voor verantwoordelijkheid 

De omstandigheden van Sampath's geboorte zijn zo surreëel dat zij waarschijnlijk een duidelijke invloed hebben op zijn levensloop, want Sampath is, net als zijn moeder, niet helemaal normaal. Hij heeft geen verantwoordelijkheidsgevoel, voelt zich niet begrepen en kan zich niet vinden in het materialistische, routinematige leven in het kleine dorp Shahkot (regio Punjab) waar hij werk heeft gekregen op het postkantoor. Iedere dag leest hij vele brieven gericht aan een van de inwoners van het dorp. Op een dag vlucht hij het dorp uit en springt in een guaveboom, waar hij direct vrede vindt door de rust en stilte die de natuur hem biedt.

Goeroe als commerciële attractie

Al snel komt zijn familie hem zoeken. Zijn vader verklaart hem voor gek en doet er alles aan hem uit de boom te krijgen. Sampath krijgt ook aandacht van de Shahkotse bevolking en aan de hand van de informatie die hij heeft gekregen uit de brieven, spreekt hij hen in cryptische termen toe. Als blijkt dat de mensen in hem een goeroe zien, doet zijn vader er alles aan om geld te verdienen aan zijn zoon. De boomgaard waar Sampath zich heeft verschanst, verandert in een commerciële attractie, waar velen op af komen om Sampath om raad te vragen en een enkeling komt om scepsis te zaaien en aan te tonen dat Sampath geen goeroe is maar een fraudeur.

Alcoholistische apen in India

Ook Sampaths zus laat zich adviseren door Sampath en komt zo tot zeer bijzondere acties om de liefde te tonen aan een ijscoman die haar leven heeft gered toen zij door een groep apen werd aangevallen. Deze apen hebben nu ook de boomgaard van Sampath gevonden en hoewel zij in eerste instantie vredelievend zijn, gaan zij over tot het terroriseren van de heilige man en zijn volgelingen nadat zij alcohol hebben gevonden. In het dorp bedenken politie, raadsleden en andere hoge heren verschillende, al dan niet geweldloze, oplossingen tegen het apenterrorisme, maar of de gekozen oplossing het probleem ook wegneemt?

Onverklaarbare redenering van een goeroe

Kiran Desai weet in 'De goeroe in de guaveboom' via een lichte, absurde vertelling op humoristische manier haar mening te geven over bepaalde karakteristieke eigenschappen van de Indiase samenleving. Allereerst is het de spot die zij drijft met de wil van de mens om overal een verklaring voor te vinden en deze te krijgen door iemand als Sampath, een doodgewone jongen die vage beschrijvingen geeft over voornamelijk eten, aan te wijzen als goeroe. Het is niet zozeer de goeroe zelf die Desai bekritiseert, maar meer de gehele zoektocht naar verlichting die te veel is doorgevoerd.

Het poppenspel in de Indiase politiek

Ten tweede is het de manier waarop zij het bureaucratisch systeem, het politieke stelsel in India beschrijft. De chaotische, efficiënte werking van een politiek bestel die nooit enig resultaat zal opleveren. In 'De goeroe in de guaveboom' wordt dit systeem uitgewerkt totdat het op het eind uitmondt in een absolute klucht, een soort van Jan Klaassen en Katrijn, een poppenspel waarin niemand meer overzicht heeft en iedereen door elkaar en langs elkaar heen werkt.

Ook in India gaat liefde door de maag

'De goeroe in de guaveboom' kun je lezen als een kritiek op die karakteristieke eigenschappen van de Indiase maatschappij. Je kunt ook gewoon heerlijk wegdromen met Sampath's zus en diens liefde die klassenverschil overstijgt of de grappige beschrijving van het dagelijks leven in een dorp in Punjab of meegenieten met de bereiding van gerechten die Sampath's moeder maakt. Hoe je deze roman ook leest, uiteindelijk laat 'De goeroe in de guaveboom' je met een brede glimlach achter.


Dit is misschien ook leuk om te lezen:

• Recensie 'De presidentskandidaat' ( A. Ungar), over de onmogelijke wijze waarop een sullige man presidentskandidaat wordt
• Recensie 'De boekhandelaarster' (V. Pattavina), een roman waarin eten ook een erg belangrijke rol speelt
• Recensie 'Waar de lucht de zee raakt' (T. Umigar), problematiek van de Indiase klassen

* Sinds oktober gebruikt De lezer regeert een nieuwe opmaak. Vanaf nu kun je rechtstreeks op deze links klikken en word je doorverwezen naar Bol.com. Wanneer je deze boeken via deze links koopt, dan krijgt De lezer regeert een kleine commissie, wat weer gebruikt kan worden voor leuke winacties!