'Middernachtskinderen': realiteit is nachtmerrie

• Salman Rushdie
• 'Midnight's Children'*
• London,Cape: 1981 
• Vertaald uit het Engels door Max Schuchart
• Nederlandse titel: 'Middernachtskinderen'*
• Olympus,13e druk, 2012 

Rushdie:provocerend schrijver en oeuvre

Salman Rushdie wist menigeen te provoceren met zijn roman 'De satanische versen' over de profeet Mohammed. Sindsdien wordt hij met de dood bedreigd en moet hij zich schuil houden. In september 2012 verscheen 'Joseph Anton' waarin hij uitgebreid vertelt over deze ervaring. 'Middernachtskinderen' is zijn tweede roman, uitgegeven in 1980 en geeft een algemene indruk van Rushdies schrijfstijl. Een humorist die niet schroomt voldoende kritiek te uiting op politieke evenementen en zijn verhaal weet te gieten in een sfeer die zowel realistisch als magisch/ fantasy-achtig is. 

Wanneer lezen:
als je houdt van magisch- realisme á la 'Honderd jaar eenzaamheid' ( G. García-Marquez), inktzwarte humor,sprookjes, puzzels, kritiek op de samenleving, het huwelijk, religie, politiek of als je een andere soort historische roman wilt lezen.

Wanneer niet lezen: als je al een doemdenker bent, als je niet depressief wilt worden, als je niet houdt van arrogantie, als je moeilijke woorden niet weet te negeren, als je langdradige paragrafen vol onnodige kennis ( voor het verhaal) niet weet te omzeilen.

Boze stiefmoeder van middernacht

'Middernachtskinderen' begint als een mooi sprookje over een grootvader met een gigantische neus die op zeer bijzondere manier verliefd wordt op de grootmoeder. Natuurlijk ontbreekt nog de boze stiefmoeder. Wanneer ze getrouwd zijn, blijkt hun meningsverschil. Onder meer over het herbergen van een politieke vluchteling, rechterhand van de pro-moslim partijaanvoerder,  die later hun dochter Mumtaz weet te verleiden, maar van haar scheidt als ontdekt wordt dat zij nog maagd is. Zij trouwt dan de geliefde van haar zus, die als achterblijft vol wraakzucht. Mumtaz krijgt bij dit laatste huwelijk de naam Amina en bevalt op 15 augustus 1947, dag van de onafhankelijkheid van India, exact om middernacht, van een zoon. Deze wordt omgewisseld met een ander middernachtskind. Zo belandt Saleem, de hoofdpersoon bij de rijke Sinai familie, terwijl het andere kind bij een arme familie terechtkomt en opgroeit tot tiran. 

Telepathische overgave?

Saleem, met een snotterige, enorme neus komt er al snel achter dat hij door die neus telepathische gaven heeft en kan communiceren met de andere middernachtskinderen. Via een telepatische conferentie leert hij dat al de kinderen rond het middernachtsuur van 25 augustus bijzondere gaven hebben. Zijn rivaal Shiva laat hij niet toe tot de conferentie, bang dat deze leert dat hij eigenlijk het kind is van rijke ouders. Desalniettemin eindigt het toch in een confrontatie, waaruit blijkt dat Shiva, vernoemd naar de hindoegod van de verwoesting, een grote rol heeft gespeeld in de oorlogen die het continent teisteren en er niet voor terugdeinst met de hulp van Indira Gandhi - geen familie van Mahatma Gandhi- de middernachtskinderen uit te roeien.

Eng sprookje voor middernacht

'Middernachtskinderen' is een verhaal dat naarmate het vordert inktzwart wordt. Van het sprookje in het begin blijft niets meer over. Rushdie beschrijft de plekken zeer realistisch, maar de mensen daarentegen zijn sprookjesfiguren, fantasy figuren met enorme knieën, oren of neuzen die wel wat weg hebben van de hindoegoden, die bekend staan om hun vele armen, vele ogen of enorme neuzen. Daarbij komt nog een dikke laag van magisch-realisme, een schemerwereld tussen waarheid en leugens, fictie en werkelijkheid. 

Verpakte realiteit

Rushdie geeft in 'Middernachtskinderen' een idee van de werkelijke gebeurtenissen in India na de onafhankelijkheid in 1947. Hij laat de leugens en de waarheid zien die politici verspreidden, geeft de historische feiten aan in korte paragrafen. Enerzijds gaat hij er door de lengte van die paragrafen van uit dat veel van de Indiase geschiedenis al bekend is bij zijn lezers. Voor hem zijn de historische feiten een achtergrond. Kort geeft hij aan wat er gebeurd is en schept een gevoel van onbehagen door met inktzwarte humor, magisch realisme en fantasy de realiteit totaal over te nemen, bijna te verbergen achter een wereld zo vreemd dat je je er niet mee kunt identificeren. En dat is net waar het Rushdie om gaat: de realiteit die zich voor zijn ogen heeft afgespeeld, is zo onrealistisch dat het wel een nachtmerrie, een fantasie moet zijn. Vooral in de episodes vol oorlog en geweld laat hij dat zijn personages ook regelmatig zien en zeggen. 

Fantasy en betoverende woorden

Rushdie kan de dingen op een betoverende manier beschrijven. Met zijn woorden en prachtige zinnen weet hij een sfeer op te roepen en een beeld op te roepen die je duidelijk voor de geest kan halen. Het is zo moeilijk een eindoordeel te geven, omdat Rushdie je door zijn rake, maar fantasty- achtige beschrijvingen mee weet te sleuren in die poel van ellende. De kracht van zijn woorden knaagt aan je, vreet je op van binnen, totdat je, net als de hoofdpersoon, alleen achterblijft met de uitzichtloosheid. 

Inmiddels de film 'Midnight's Children ook uit, deze zal in maart 2013 in de Nederlandse bioscopen te zien zijn.

Dit is misschien ook leuk om te lezen:

• 'Het hongerig getij' (A. Ghosh), realiteit en mythe in de Sundarbans: een Indiaas natuurgebied
• 'De goeroe in de guaveboom' (K. Desai), satire Indiase maatschappij
• 'Zehra', (N. Oral), over een meisje in Turkije met paranormale gaven

* Sinds oktober gebruikt De lezer regeert een nieuwe opmaak. Vanaf nu kun je rechtstreeks op deze links klikken en word je doorverwezen naar Bol.com. Wanneer je deze boeken via deze links koopt, dan krijgt De lezer regeert een kleine commissie, wat weer gebruikt kan worden voor leuke winacties!