'Huis en waereld', oproer en vrede in India

• Rabindranath Tagore,
•  'Huis en waereld'
• Versluys, 1921
• Vertaald uit het Engels door Frederik van Eeden
• Oorspronkelijke Bengaalse titel 'Ghare Baire'

Herdenking 150ste geboortejaar Tagore

Vorig jaar was een feestjaar in India. Het was 150 jaar geleden dat Rabindranath Tagore in de regio Bengalen, India geboren werd. Tagore bezat een enorme creativiteit wat zich uitte in het schrijven van zeer verschillende teksten, van romans over nationalisme,  feministische verhalenbundels tot poëzie over natuur, van theaterstukken tot liedteksten. Ook het volkslied van India werd door hem geschreven.  Hij schreef in meerdere talen en vertaalde veel van zijn werk zelf naar het Engels.  In 1913 kreeg hij de Nobelprijs voor literatuur. 'Huis en waereld' werd in 1921 vertaald uit het Engels door Frederik van Eeden. Tot op de dag van vandaag geniet musicus, filosoof en dichter Rabindranath Tagore nog steeds veel respect in India.

'Jeevan Smriti', documentaire leven Tagore

Tijdens het lezen van 'Huis en waereld', was bij het Indian Film Festival The Hague de film 'Jeevan Smriti' te zien, een documentaire over het leven van Tagore. Hoewel er wel wat op- en aanmerkingen te geven zijn over de documentaire, Tagore wordt bijvoorbeeld sterk geromantiseerd, is het een film die een duidelijk beeld schept van de persoon, zijn werk, zijn missie en de tijd waarin hij leefde. Daardoor kan je het boek 'Huis en waereld' ook beter plaatsen.

Vredelievend vs gewelddadig

'Huis en waereld' speelt zich af rond de eeuwwisseling ( 19de en 20ste eeuw). India is een kolonie van het Britse Rijk en de nationale Indiase beweging, de Swadeshi, wint meer terrein. Bimala is getrouwd met de kalme, vredelievende Nikhil. Haar wereld is niet groter dan het huis waar ze samen met haar man en diens bezitterige zus woont, totdat ze op een dag Sandip ontmoet. Sandip is een man met radicale ideeën en een sterk voorstander van verzet tegen de Engelsen. Geraakt door zijn passie, vraagt ze haar man of zij Sandip niet als gast kunnen uitnodigen. Sandip blijft lange tijd bij hen in huis.  Door zijn mooie woorden en zijn aandacht voor Bimala, weet hij haar voor zich en zijn partij te winnen. Hij belooft  haar, de mooiste en intelligentste vrouw, dat zij het punt van aandacht wordt tijdens de Durga Puja viering, een feest ter ere van de vrouw dat gevierd word in de Bengalen. Bimala houdt gemengde gevoelens, moet ze haar man trouw blijven of haar eigen gedachten volgen die zoveel lijken op die van Sandip? Voor Sandip en de Swadeshi gaat zij ten slotte tot het uiterste, maar heeft al snel spijt van haar daden en wordt daarvoor gestraft.

De kracht van het woord

Tagore is een woordkunstenaar. 'Huis en waereld' is een ode aan de India, wat zich uit in lyrische beschrijvingen van de natuur, het aanhalen van liederen en eindeloze metaforen en allegorieën waarin de grond en het land worden geprezen. Frederik van Eeden zal zich in het werk van Tagore hebben kunnen vinden, er zijn veel gelijkenissen te vinden. De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren heeft een prachtige studie gewijd aan de vertalingen van het werk van Tagore door Frederik van Eeden. 

Daarnaast krijgt de vrouw in 'Huis en waereld' een duidelijke stem. Tagore schetst de situatie zoals deze toen gewoon was in India. De vrouw blijft thuis en is onderdanig aan de man. Via Nikhil roept Tagore de vrouw op om zich te ontwikkelen, omdat de wereld meer te bieden heeft dan de vier muren van het huis. Nikhil verafschuwt het feit dat Bimala hem vereert en vraagt haar zich open te stellen voor andere indrukken om zo in te zien dat haar man is zoals zij, ook maar een mens. Natuurlijk krijgt Nikhil later spijt als hij ziet dat zijn vrouw meegaat in de radicale ideeën van Sandip, maar weet dat het zijn eigen keuze is geweest om zijn vrouw meer vrijheid te geven en legt zich neer bij de consequenties.

India in miniatuurvorm

Drie zeer verschillende karakters staan in dit boek centraal. Nikhil lijkt in eerste instantie een zwakke persoonlijkheid te hebben die niet wil strijden voor de goede zaak. Door het sterke, overweldigende karakter van Sandip wordt de tegenstelling tussen de vredelievende Nikhil en de radicale Sandip alleen maar groter. Naarmate het verhaal vordert, verandert die eerste indruk van Sandip, die je eigenlijk hebt gekregen door Bimala's gedachten en woorden. Bimala zelf lijkt een gehele persoonsverandering te ondergaan.  'Huis en waereld' is een prachtig, intens verhaal dat de Indiase samenleving van rond de eeuwwisseling in microformaat weergeeft en tegelijk revolutionaire ideeën aandraagt ten voordele van de vrijheid van het land en de vrouw. Het werk van Tagore is een verrijking en geeft een andere kijk op India. Hij mag niet vergeten worden. 


Dit is misschien ook leuk om te lezen:

• Recensie 'Moederkerk' (J. Palm), de stem van de vrouw in Rooms Nederland
• Recensie 'Rijk aan de rand van de wereld' ( J. Emmers en P. Gommans), over onze eigen koloniën
• Recensie 'De man die nee zei' ( H.L. Wesseling), hoe je ook je vaderlandsliefde kunt uiten