'Koot graaft zich autobio' en 'De verrekijker': Papa, ik denk nog steeds aan jou

• Kees van Kooten
• 'Koot graaft zich autobio'
• Bezige bij, 1979
• 'De verrekijker'
• Bezige bij, 2013

'De verrekijker', het geschenk bij de Boekenweek 2013 'Gouden tijden, zwarte bladzijden', is als een vervolg op een van Kees van Kooten' zijn allereerste werken 'Koot graaft zich autobio'. De relatie tussen vader en zoon staat centraal en wordt beschreven aan de hand van herinneringen, humoristische observaties en sfeervolle anekdotes. Bepaalde objecten komen in beide werken terug: een fruitschaal, zakagenda's en een broek. Toch zijn 'De verrekijker' en 'Koot graaft zich autobio' op één punt verschillend.

Uitvergroting detail

In een ver verleden, het was dinsdag 29 mei 2012, was De lezer regeert aanwezig bij de live opname van het programma 'Voetlicht', onderdeel van VPRO 'De Avonden'.  Op die avond was net bekend gemaakt dat Kees van Kooten het Boekenweekgeschenk 2013 mocht schrijven. Natuurlijk wist hij nog niet precies waar het over zou gaan, al had hij wel al een idee en het stukje dat hij toen voorlas, over het haarelastiekje, verloren of weggegooid, dat Van Kooten in grote getale op straat ziet liggen, is in een prachtige context geplaatst in 'De verrekijker'. Het is natuurlijk niet exact het zelfde stukje tekst. Iets aangepast, maar dit kleine  fragmenten in het grotere geheel geeft al aan hoe een verhaal van Van Kooten zich vormt.

Observeren en eren

De lezer regeert vond, nog voor lezing van het Boekenweekgeschenk 2013 'De verrekijker', een van de eerste schrijfsels van Van Kooten, 'Koot graaft zich autobio', uitgegeven in 1979. Naast die typische kronkels, die absurde, soms vervreemende observaties over alledaagse en misschien niet zo alledaagse voorwerpen als een "chemiese Weecee" en plastic poppelepeltjes zijn er de herinneringen aan zijn vader. 

In 1979 stierf C.R. van Kooten senior. Van Kooten junior beschrijft zijn verlies zoals alleen hij dat kan doen:  na een iets zwaarmoedige observatie eindigt hij met een verluchtende opmerking. Zo is er het moment dat hij zich herinnert hoe zijn vader niet meer de kans kreeg alle kranten te lezen. Van Kooten junior eindigt deze observatie als volgt:

"In Hilversum stop ik bij de eerste de beste leeshal en koop de nieuwe weekbladen, enkele buitenlandse tijdschriften en alle avondkranten."(1)

Papa, ik lijk wel wat op jou

Zo vader, zo zoon. 'De verrekijker' is te lezen als een vervolg op 'Koot graaft zich autobio'. Bepaalde objecten, als de zakagenda's die zijn vader zijn hele leven bijhield, komen terug in 'De verrekijker'. De extra dimensie van die zakagenda's, als een erfenis van vader op zoon, komt ook mooi terug in de opmerkingen die Van Kooten maakt in de Literagenda die bovenaan de pagina's van 'De verrekijker' is gedrukt. Het zou zomaar een zakagenda van zijn vader kunnen zijn.

Balancerend tussen drama en humor

'De verrekijker' is qua stijl nagenoeg identiek aan 'Koot graaft zich autobio'. Zijtakkend prosa, absurde observaties over de kleinste dingen, filosofische gedachtekronkels en een bepaalde balans tussen drama en humor, al dan niet minder in balans dan 'Koot graaft zich autobio'. 'De verrekijker' is qua opzet en toon heel wat serieuzer en minder ontroerend.

1. Kees van Kooten, 'Koot graaft zich autobio', Bezige Bij, 1979: blz. 113