'Waarom zou je de klassieken lezen': lofuiting aan enkele klassieke literaire werken

• Italo Calvino
• 'Perché leggere i classici'
• Mondadori, 1995
• Vertaald uit het Italiaans door Henny Vlot
• Nederlandse titel: 'Waarom zou je de klassieken lezen'
• Atlas, 2005

Recensie waarin de definitie van een literair klassiek werk volgens de Italiaanse schrijver Italo Calvino wordt gegeven,  er wordt aangetoond hoe leuk het is een recensie te schrijven van een bundel van recensies en de reden wordt gegeven waarom De lezer regeert het niet redde deze recensie te publiceren in 'De week van de klassieken'.

"Het mislukt altijd te praten over de dingen waar je van houdt", 

Stendhal in 'Vie d'Henry Brulard'

Ken je klassieken

Lezers durven er niet voor uit te komen dat ze bepaalde klassieke werken niet hebben gelezen zo stelt Italo Calvino, de schrijver van 'Waarom zou je de klassieken lezen'. Niets om je voor te schamen, want niemand kan alle klassieken hebben gelezen en je hoeft ze niet allemaal te kennen. Je moet op zoek gaan naar die klassieke werken die voor jou van betekenis zijn, doordat ze je wereld verruimen, je ideeën verscherpen, je de geschiedenis tonen en jou kunnen helpen een plaats te vinden in deze wereld.

Gegrepen door schrijver's stijl

Vooral deze laatste twee aspecten - de geschiedenis en het definiëren van jezelf-  lopen als een rode draad door 'Waarom zou je de klassieken lezen'. De Italiaanse schrijver Italo Calvino behandelt een selectie van klassieke werken en hierin is hij geheel subjectief. Over de meeste van de werken is hij lyrisch en zijn enthousiasme over de werken werkt aanstekelijk. Zoals Connie Palmen al stelde in het eerder gerecenseerde 'Het geluk van de eenzaamheid',  is het vooral de stijl en dan met name de nadruk op bepaalde elementen binnen de stijl als vorm, ritme, genre, wat een schrijver uniek maakt. Calvino toont dat aan bij ieder van de door hem gekozen klassieken en geeft daarbij ook zijn eigen stijl weer. Hij treedt als het ware in de voetsporen van de auteurs die hij behandelt. Zo pakt hij de snelheid op bij het aantonen van de voortdurende beweging, het bijzondere ritme van 'Orlando Furioso', lijkt zijn essay over Stendhal bijna een logische voortzetting van diens roman in roman van 'La Chartreuse de Parme', door de sfeerbeschrijving en toonzetting en is hij zo precies en detaillistisch als Raymond Queneau.

Klassieke werken met een stempel

Italo Calvino werd vaak gevraagd door zijn werkgever, de uitgever Einaudi, een inleiding te schrijven op een nieuwe uitgave van een klassiek werk. Ook hield hij uitgebreide betogen bij het zoveelste geboorte- of sterftejaar van een schrijver en schreef hij regelmatig in kranten. Vooral in zijn langere stukken, waarin hij de schrijver  in kwestie behandelt door hem een plaats te geven binnen diens tijd, diens milieu en natuurlijk binnen de literatuur. Zijn lyrisme is dan vol van hoogdravende lofuitingen, uitgebreide, soms iets te langdradige overpeinsingen en welgeformuleerde zinnen waarvan niet duidelijk is wat hij er nu precies mee bedoelt. Zo zegt Calvino dat "De doctrine van val en genade is bij hem [Mark Twain] niet minder radicaal, maar zij is geworden tot een duidelijk, rationele hygiënische regel, zoals het gebruik van een tandenborstel". (1)

Opgaan in de natuur door literaire metaforen

Calvino's inlevingsvermogen in iedere schrijver die hij behandelt is groot, maar toont ook vooral zijn eigen zoektocht naar datgene waar hij het meest mee lijkt te worstelen; de relatie van de mens met de natuur. Hij blijkt veel van de natuur te houden, gezien de overmaat van prachtige metaforen waarmee hij ieder essay over welk klassiek werk en welke schrijver dan ook van weet te voorzien. Zo zegt hij in zijn vrij uitvoerige essay over Pasternak: "De geschiedenis volgt de bewegingen van het plantenrijk, als het bos dat verandert in de lente" (2). Deze prachtige metaforen, welgeformuleerde zinnen, uiteenvoering van gedachten, maken 'Waarom zou je de klassieken lezen' tot een klassiek werk; iets wat je wilt blijven herlezen. Om die reden- het pure genot van deze tekst- heeft De lezer regeert dit boek niet uit kunnen krijgen binnen de Week van de Klassieken. En nee, het mislukt niet altijd te praten over dingen waar je van houdt. 

Met dank aan Joke & haar Boekhappen blog voor het wijzen op dit boek dat al lang op de plank lag en nu eindelijk werd opgepakt en nog vaak gelezen zal worden.


Dit is misschien ook leuk om te lezen:

• 'Kruis en kraai. De romankunst na James Joyce.' '(A.F.Th van der Heijden), over wat een roman is en welk doel een schrijver kan hebben om een roman te schrijven.
• Verslag interview Michel Serres, over de mens en de omgang met zijn omgeving
• 'Het geluk van de eenzaamheid', (C. Palmen), over de uniciteit van de schrijver

1. Italo Calvino 'Waarom zou je de klassieken lezen'. Atlas, 2003: blz 207.
2. Idem, 2003: blz 232.