'Dorst': empathie niet alleen moeilijk voor autist

• Esther Gerritsen
• 'Dorst'
• De Geus: 2012

'Dorst', de nieuwe roman van Esther Gerritsen werd maar liefst voor drie prijzen genomineerd: voor de Opzij literatuurprijs, de Dioraphte literatuurprijs en de Libris Literatuurprijs 2013. Niet onlogisch, want 'Dorst' spreekt een breed publiek aan en verrast door haar schijnbaar eenvoudige dialogen. 

Nadenken over wat te zeggen

Ogenschijnlijk eenvoudige, vage dialogen kenmerken 'Dorst', de nieuwe roman van Esther Gerritsen. Hoofdpersonages in dit verhaal zijn een moeder en een dochter waarbij de onderlinge communicatie om verschillende persoonlijke redenen niet goed verloopt. Die redenen worden pas duidelijk in de gesprekken die deze twee personages hebben met anderen en vooral door de beschrijving van de eigen gedachtegang.

Relatie klopt niet

Het begin van 'Dorst' is al vervreemdend. De moeder, Elizabeth, ziet haar dochter aan de overkant van de straat. Onverwachts, zo laat Elizabeth de lezer weten, want normaal zijn daar afspraken voor. Maar het komt goed uit, want ze heeft haar dochter iets te vertellen. Dus loopt ze naar haar dochter toe en vertelt het haar. Het is de hele manier waarop Gerritsen deze ontmoeting beschrijft. De dochter is nu nog naamloos, er wordt gesproken over "haar dochter", wat het bezitterige en de liefde van de moeder toont voor deze dochter. Toch weet ze niet goed hoe ze met haar dochter moet communiceren. Gerritsen beschrijft iedere twijfel, ieder obstakel, ieder weloverwogen woord en vanaf dat moment gaat er bij de leeservaring al iets wringen: hier klopt iets niet, deze relatie is niet normaal. 

Empathie van een niet-autist

Elizabeth vertelt haar dochter dat ze doodgaat aan kanker, tussen neus en lippen door, alsof het de normaalste zaak van de wereld is, voelt zich ongemakkelijk en eindigt het gesprek met de opmerking dat ze maar moeten bellen. Coco, de dochter, wiens naam we leren in het hoofdstuk waarin het verhaal wordt verteld vanuit haar perspectief, bespreekt haar moeders reactie met haar veel oudere vriend, waarvan ze weet dat hij haar snel verlaten zal en later met haar vader en stiefmoeder.  Zij praten over haar moeder als het zwarte schaap van de familie, iemand die door haar lichte autisme nergens bij hoort of past. Dit stemt Coco tevreden. Want Coco voelt zich misplaatst, wil iets betekenen in de maatschappij en daar erkenning voor krijgen. Daarom besluit ze bij haar moeder te gaan wonen.

Onmacht helpt vicieuze cirkel

Elizabeth is niet blij dat haar dochter bij haar komt wonen, ze voelt zich opgelaten en voelt zich geforceerd om voor haar dochter te zorgen en met haar te praten. Ze wil alleen zijn. Wanneer ze dan voelt dat haar eind nabij is, neemt ze een beslissing die aantoont dat het leven een vicieuze cirkel is. Maar, dan doet Gerritsen iets, waardoor de kracht van het verhaal afneemt. Want het verhaal eindigt niet met de dood van Elizabeth, maar krijgt een absurd, teleurstellend eind. Jammer, want 'Dorst' is over het algemeen een origineel verhaal met een eenvoudige structuur van ongewone complexiteit.

Dit is misschien ook leuk om te lezen:

• 'Kamila, het verhaal van mijn moeder',(H. as-Sjaikh) over een Libanese dochter die het verhaal van haar moeder opschrijft
• 'Liefde heeft geen hersens, (M. van Keulen), een gewoon leven, vol ongewone dingen
• 'Help me herinneren', (J. Bernlef), hoe gedachten je band met de maatschappij kunnen veranderen